Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) Nedir? Avantajları, Dezavantajları ve 2025 Düzenlemeleri

BEĞENDİM

Türkiye’de bireysel emeklilik sistemi (BES), hem bireylerin geleceğe yönelik birikim yapmasını hem de ülkenin sermaye piyasalarının gelişmesini amaçlayan uzun vadeli bir tasarruf sistemidir. İlk kez 2003 yılında yürürlüğe giren BES, aradan geçen 20 yılı aşkın sürede milyonlarca katılımcıya ulaşarak önemli bir ekonomik araç hâline gelmiştir. 2025 itibarıyla hem gönüllü hem de otomatik katılımlı BES’te önemli düzenlemeler hayata geçirilmiştir.

Bu içerikte BES’in ne olduğu, nasıl çalıştığı, sağladığı avantajlar, olası dezavantajlar ve 2025 yılında yapılan güncellemeler detaylı şekilde ele alınacaktır.

BES Nedir ve Nasıl Çalışır?

Bireysel emeklilik sistemi, bireylerin çalışma hayatları boyunca düzenli olarak yaptıkları katkı paylarının, profesyonel portföy yöneticileri tarafından yatırım araçlarında değerlendirilerek birikim yapılmasını sağlayan bir sistemdir. Bu sistem, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) sağlanan emeklilik gelirine ek olarak ikinci bir gelir kaynağı yaratmayı hedefler.

Katılımcılar, tercih ettikleri emeklilik şirketiyle bireysel bir sözleşme yapar. Bu sözleşme çerçevesinde aylık, üç aylık ya da yıllık olarak belirli miktarlarda katkı payı öderler. Bu katkı payları, risk tercihlerine göre oluşturulan yatırım fonlarında değerlendirilir.

Devlet Katkısı

BES’in cazip hale gelmesini sağlayan en önemli unsur, devlet katkısıdır. Devlet, yapılan katkı paylarının %30’u oranında ek katkı sağlamaktadır. Örneğin, aylık 1.000 TL yatıran bir katılımcıya devlet 300 TL katkı verir. Ancak bu katkının tamamı anında kullanılamaz; kademeli olarak sistemde kalma süresine göre hak edilir:

3 yıl dolmadan çıkılırsa katkı alınmaz
3-6 yıl arası %15
6-10 yıl arası %35
10 yılı aşanlar %60
56 yaş ve minimum 10 yıl sistemde kalanlar %100 hak kazanır

2025 Yılındaki Yeni Düzenlemeler

2025 yılında BES kapsamında önemli değişiklikler yapılmıştır:

Devlet Katkısı Üst Limiti Artırıldı: 2024’te yıllık brüt asgari ücretin %30’u olan devlet katkısı limiti, %40’a çıkarıldı.
Fon Seçme Hakkı Genişletildi: Katılımcılara yılda 12 kez fon değişikliği hakkı verildi.
Mobil Uygulamalar Zorunlu Hale Geldi: Tüm emeklilik şirketlerinin, şeffaf raporlama yapan dijital altyapılara geçmesi sağlandı.
Otomatik BES Katılımında İşveren Katkısı: Belirli sektörlerde çalışanlara işveren katkısı da eklenerek sistem teşvik edildi.
Engelli ve 50 Yaş Üstü Katılımcılara Özel Teşvikler: Vergi avantajları ve ek katkı oranları bu gruplar için artırıldı.

Bu düzenlemelerle sistemin daha cazip ve kapsayıcı hale gelmesi amaçlandı.

BES’in Avantajları

Devlet Katkısı: Enflasyonun üzerinde reel getiri sağlamada büyük avantaj.
Uzun Vadeli Getiri: Yatırım fonlarıyla birikimin değerlendiği, yüksek potansiyelli bir sistem.
Vergi Avantajı: Katkı payları gelir vergisinden muaf tutulabiliyor.
Emeklilikte Ek Gelir: SGK emekliliğine ek güvence sağlar.
İstediğin Zaman Ara Verme İmkânı: Ödemelere geçici ara verilebilir.
Esneklik: Fon tercihi, katkı miktarı ve çıkış zamanlaması kişisel tercihlere göre ayarlanabilir.

Dezavantajları ve Riskler

Erken Çıkışta Kaybın Olması: Özellikle devlet katkısının hak edilmemesi önemli bir dezavantajdır.
Fon Performans Riski: Seçilen fonların getirisi beklentiyi karşılamayabilir.
Enflasyon Riski: Fonlar enflasyona karşı yeterli koruma sağlamazsa birikim reel değer kaybedebilir.
Uzun Süreli Bağlılık Gerekmesi: 10 yıl sistemde kalmak ve 56 yaş şartı, sabırsız bireyler için caydırıcı olabilir.

Otomatik Katılım Sistemi (OKS)

Çalışan bireylerin işveren aracılığıyla otomatik olarak BES’e dâhil edildiği sistemdir. İsteyen katılımcılar 2 ay içinde cayma hakkını kullanarak sistemden çıkabilir. Ancak son yıllarda yapılan değişikliklerle birlikte otomatik BES’te kalıcılık oranı artırılmaya çalışılmıştır.

2025 itibarıyla özel sektör çalışanlarına da ilave teşvikler getirilmiştir. Özellikle genç çalışanlara yönelik farklı fonlarda agresif yatırım planları sunulmaktadır.

BES ve Finansal Okuryazarlık

Türkiye’de finansal okuryazarlığın hâlâ düşük seviyelerde olduğu düşünüldüğünde, BES gibi uzun vadeli yatırım sistemlerinin daha fazla tanıtılması ve anlaşılır hâle getirilmesi gerekmektedir. Emeklilik şirketlerinin şeffaflığı, fon performanslarının net sunulması ve kullanıcı dostu mobil uygulamalar bu süreci destekleyecektir.