15°
Lohusalık; doğum sonrasında 6. Haftanın sonunda hamileliğin kadınlarda gerçekleştirdiği fizyolojik beraberinde psikolojik değişmelerin hamilelik öncesi durumuna dönmesidir. Bu değişimde her organın ve vücut sisteminin düzelme süreci birbirince ayrı vakit alır. Halk dilinde “Lohusanın mezarı 40 gün açık kalır” deyişi olabildiğince bilinen bir sözdür. Bu cümle gerçeğin ta kendisidir. Sebebi ise doğumda ve loğusa evresinde meydana gelmekte olan hastalıklar hayatı tehlikeye atacak kadar büyük de olabilmektedir.
Lohusalık üç dönemden oluşmaktadır;
1) Çok erken lohusalık: Çok erken lohusalık dönemi doğum sonrasındaki devam eden ilk 24 saati ifade etmektedi
2) Erken lohusalık: Erken lohusalık dönemin doğum sonra ki ilk 1 haftayı ifade etmektedir.
3) Geç lohusalık: Geç lohusalık evresi ise bu süreçlerden geri kalan süreyi ifade etmektedir
Üreme organı 1,5 ayda eski haline gelmektedir, emzikli olmayan anne gibi şeylerin çoğunluğunda bu sürecin bitiminde regl kanamaları gelmeye başlamaktadır. Emzikli olan anne gibi şeylerde ise bu sürecin normale dönmesi 6 ay sürebilir veya vakti az daha uzun olabilmektedir. Doğum gerçekleştikten sonrasında ilk dikkat çeken değişim rahmin eskisi gibi olası, tekrar ufalmasıdır.
Rahim involüsyonu
Rahim involüsyonu; Rahmin doğum gerçekleştikten sonrasında hamilelikten bir önceki haline dönmesine verilmiş addır.
Hamilelik evresinde rahim ağırlığı her neredeyse 20 kat büyümektedir, ama doğum gerçekleşince süratli olarak küçülür. Bebeğin doğumundan sonrasındaki 20.hamilelik haftasında da eski haline döner. Bu dönemdeki ağırlığı hemen, hemen 1 kilogram, ilk haftanın sonu hamileliğin 12. Haftasındaki bahsi geçen büyüklüğe dönmüş olan rahim o hacim 1,5 ay içinde hamilelikten bir önceki halini alır. Vücutta hacim olarak rahim kadar büyüyüp ve sonra da eski haline dönerek küçülmekte olan diğer bir organımız yoktur. Rahim bu fonksiyonu beraberinde bilim dünyasını günümüz çerçevesinde bile şaşkına çevirmekte ve hala bilimsel olarak tam anlamıyla açıklanamamıştır. Doğumunun gerçekleşmesinden sonrasında rahimdeki kasılmaların şiddeti doğum esnasındaki şiddetinden daha da fazladır ve buna “takip edilen ağrı çeşidi” denilir. Adı geçen ağrı bir kaç gün daha sürer. Önceden de doğum yapmış olanlarda ise daha fazla hissedilmektedir. Başlangıçtaki 12 saat içinde sıklığı daha fazla olup, ilerleyen saatlerde sıklık ve şiddetinde azalmalar görülmektedir. Genellikle Loğusa kadının bebek emzirdiği sırada, beyinin uyarılmasıyla salgılanmakta olan “oksitin” adlı hormon yüzünden rahimde kasılma oluştuğu için kasıklarda ve karında ağrılar ortaya çıkar. Doğum sırasında plasentanın ayrılışının sonrasında, plasentanın uterusa yapışık bulunmuş olduğu alanda yarı yarıya küçülme olur. Küçülmenin sonucu ise açıkta varolan damarların uçlarının kapanması beraberinde kanamalar azalmaktadır. Rahmin içyapısını kaplayan “endometrium” adlı zar tabakası ise 3 hafta içinde normal haline dönerken, 1,5 ay içinde de plasentanın bulunmuş olduğu bölge iyileşmektedir. İyileşmenin tamamıyla bitmediği zamanla kanama gerçekleşebilmektedir.
Doğum Sonrası Vajinal Akıntılar
Doğum sonrasında rahmin içinden gelen akıntı “löşi” diye adlandırılır.
Bu akıntılar üç aşamada meydana gelmektedir.
Löşi rubra; Gelen bazı taze kırmızı kandır. İçerisinde doku parçaları ve kan bulunmaktadır.
Löşi seroza; Akıntının 1 – 2 gün içinde miktarında azalma, renginde açılmanın görüldüğü biçimidir.
Löşi alba 15 gün sonrasında koyu kıvamda, açık renkte olarak gelmekte olan akıntıdır.
Doğumun gerçekleşmesinden sonrasında bir ay içinde vajinal akıntıların tümü kesilir. Akıntı esnasında enfeksiyon riski yüksek olduğu için temizliğe ve hijyene fazla özen gösterilmelidir.
Doğum sonra Serviks (rahim ağzı), vajen ve öteki farklılıklar
Doğum esnasında ortalama 10 cm açılarak ince bir kâğıt gibi olan serviks’ deki( rahim ağız kısmına) açılma yedi günün sonunda hemen, hemen 1 cm düşer. Normal doğum yapmakta olanlarda Rahim ağzı eskisi gibi yuvarlak olmayıp yassı bir biçim alıp doğum yapmamış olanlardan ayrılmaktadır. Rahim ağzındaki iyileşmede 1,5 ay içinde gerçekleşir. Doğumda çokça zorlanmakta ve esnemekte olan vajinanın dokusunda iyileşmeler başlar.3 hafta sonunda eski halini alır ama katiyen doğumdan bir önceki gerginliği olmamaktadır. Hamilelik boyunca genişleyerek esneyen karın bölgesi kasları beraberinde pelvik kaslarda 1,5 ay sonuna doğru eski haline dönmüş olur.
LOHUSALIK PROBLEMLERİ
Doğum sonra mühim ve acil hastalıklar görülebilir. Bu yüzdendir ki lohusanın ilk 24 saati oldukça önemlidir ve gözetim altında tutulmaları gereklidir. Sık, sık tansiyonları değerlendirilip, kanamaları kontrol edilmelidir.
Kanama;
Erken lohusalıkta komplikasyonlardan en önem arz edensi kanamadır Normal doğum gerçekleştikten sonrasında 500 mililitreyi aşan kanamanın meydana gelmesi normal olarak kabul edilmez, anormal bir durumdur. Bunun en mühim ve ciddi nedeni “atoni” olarak tanımlanır. Atoni doğum sonra rahimin kasılma yapmaması ve bunun sonucu da damarların kapanamamasıdır. Çok önem arz eden ve hayati tehlike içeren bir durumdur, hızlıca fazla çok kanama meydana gelebilir. Sağlıklı koşullarda gerçekleşmeyen doğumda atoni ortaya çıkar ameliyat yapılabilecek ortam yok ise anneyi kaybetme riski fazla yüksektir ve bunun içindir ki ev ortamı içerisinde gerçekleşen doğum büyük tehlike taşımaktadır. Tedavi sırasında ilk olarak el beraberinde rahme masaj yapılır ve rahmin kasılmalarını sağlayacak ilaçlar damar yolundan verilmelidir. Yinede tedaviye yanıt alınmazsa acil olarak ameliyat edilmelidir.
Emboli;
Amniyon mayii embolisi annenin yaşamını tehlikeye atan bir öteki durumdur. Bu sırada görülmekte olan bebeğin amniyo sıvısının annenin kan dolaşımına geçmesiyle akciğer, beyin gibi önem arz eden organların damar yollarında tıkanıklık yapmasıyla, annenin hayatını yitirmesine yol açmasıdır. Bu durumun tanısını koymak ve tedavisini yapmak fazla zahmetlidir. Amniyon mayii embolisi en mühim anne gibi şeyleri kaybetme nedenidir.
Enfeksiyonlar;
“Lohusalık humması” diye bilinen vaziyet doğum gerçekleştikten sonrasındaki 24 saat sonra meydana gelmekte olan yüksek ateştir. Lohusalık hummasının en yaygın görülen nedenleri, üreme, idrar yolu ve meme enfeksiyonu, doğumun uzaması ve erken açılmakta olan bazı zarlar enfeksiyon tehlikesini çoğaltmaktadır. Rahim içinin iltihaplanması”(endometrit)” fazla sık karşılaşılan enfeksiyondur. Çoğunlukla 3 gün meydana çıkıp, 40 derece ateş ve kötü kokulu löşi oluşmaktadır. Karın boşluğuna kadar ilerleyebilir. Muayene esnasında rahim düzenli ve ağrı olur. Enfeksiyon kan yolu beraberinde yayılırsa hayati tehlike oluşur. Tedavi sırasında yatarak dinlenme, bol sıvı alımı ve antibiyotik ilaç kullanmak gerekmektedir.
İdrar Yolları Enfeksiyonu; %6 ‘lık vakalarının idrar yapılırken yanma, kasıkta ve belde ağrı, ateşlenme olarak yaptığı şikâyetler sonucu idrar yolu enfeksiyonu (İYE) olduğu ortaya çıkmaktadır. Birkaç gün içinde belirti göstermektedir, vajinada oluşmuş olan yanma İYE tehlikesini çoğaltır ve tedavisi için antibiyotik alınması gerekebilir. Hamilelikten önce de görülmekte olan rahatsızlıklar loğusa dönemin vaktinde olumsuz olarak etki görebilir. Bu sebeptendir ki loğusa bu evrede fazla dikkatli davranmalıdır.
Perine Bakımı Nedir?
Normal doğum sırasında kontrol dışı yırtılmaların oluşmaması için hekimin gerçekleştirdiği keseye verilen isim “epizyotomi” adı verilir. Vajinanın giriş bölgesi beraberinde makat arasındaki kısma “Perine bölgesi” adı verilir ve doğum esnasında, doğum sonra oldukça büyük bir önem taşır.
Doğum sonra perine’ nin bakımı, epizyomi bölgesinin daha rahat iyileşip enfeksiyon almamasını sağlayabilmek nedeniyle yapılacak olan bakım 1 beraberinde 3 hafta arasında devam etmektedir.
Perinede sorunu yakınmaları,
Şişlik ve ağrı sık sık karşılaşılmakta olan problemdir. Doğum anında bebeğin baş bölgesinin sıkıştırma yapmasıyla perine beraberinde vajenin çevresinde ödem oluşur, doğum sırasında epizyomi (vajene kesisi) yapılsa da vajina içerisinde farkına varılmamış olunan yırtılma ve sıyrık ortaya çıkabilir. Yırtılmalar farkına varılıp dikilmezse kanayarak enfeksiyon alabilir. Kanamalar dışarı olmayıp dokularda birikme yaparsa vajina kısmında sertlik hissi ve bunun yanında kuvvetli ağrı yapabilir. Bu durumlarda şüphelenilmesi gerekmekte olan “hematom” (iç kanama)’ dur. Doğumu gerçekleştirmek için yapılmakta olunan ıkınmalar sırasında makatın çevresinde hemoroidler ortaya çıkabilir. Bunlar oturma sırasında ağrı yapabilir ve de kanamalar yapabilir. Oturma banyoları ve ilaç tedavisinde sonuç alınamayan hemoroidlere cerrahi müdahale yapılabilir.
Perine bakımında yapılması gerekli olanlar;
Doğum sonrasında kanama ve ağrıyı azaltabilmek için perine çevresine buz kompresi veya oturma banyosu ara, ara gerekmektedir. Ağrılar içinse hekim tarafından tavsiye edilmekte olan ağrı giderici ilaçları kullanmalıdır. Gaita yumuşatıcı ilaçlar kullanarak kabızlık beraberinde hemoroid problemi olanların zorlanmayı engellenmesi gereklidir. Bölgenin temizliği oldukça önemlidir ve bunun için en gerekli olan temiz sudur. Ancak bunun yanında genelde antiseptik madde ihtiva eden solüsyonlarda kullanmak mümkün. Aynı zamanda da akıntılar ve kanamalara ise ped kullanımı hijyen açısından önem taşır. Doğum sonrasında normalin üstünde ve pıhtılı taze kanamalar gerçekleşirse katiyen hekime müracaat edilmelidir.
Bunlara ek olarak aşağıdaki önlemlerinde alınması gereklidir;
Perine bölgesinin kuru tutulmasına oldukça büyük özen göstermek, hijyenik petleri sık, sık değiştirmek, Vajinadaki akıntıyı ve kanama durumunu kontrol etmek gerekebilir. Bölgede şiddetli ağrı veya gerilme hissettiğiniz anda katiyen hekime başvurunuz. Tuvaletlerden sonrasında birkaç dakika temiz su veya antiseptikli solüsyon yardımı beraberinde temizleyiniz. Bu sırada temizlik prosedürünün arka taraftan öne olarak olmayıp, önden taraftan arkaya olarak yapılması önem arz eder. Tuvalette iken bu bölgenin gaitayla buluşması kesinlikle önlenmeli. Evde oldukça bolcana hijyenik pedler, temizlik malzemeleri ve ağrı kesici olmalıdır. Bölgeye uygulanacak olan buz kopresi ödemi ve küçük hemotomların neden olduğu ağrıyı hafifletir.
Eldivenin içerisine su doldurularak buzdolabının buzluğunda dondurarak buz küplerinizi rahatlıkla hazırlayabilirsiniz. Hazırladığınız kalıpları temiz ve yumuşak bir beze sarıp perine bölgesine uygulamalısınız. Gün birçok 20 dakikalık kürler olarak uygulanması tavsiye edilir. Ilık veya sıcak suya oturma banyosu perine bölgesi için tavsiye edilir.
Kanama miktarınızda artış varsa, kanama koyu kırmızı renk aldıysa, kötü koku oluştuysa, ateşlenirseniz, karın kısmında ağrı oluşursa kesinlikle hekiminize müracaat ediniz.
