Kalp Kapak Hastalıkları ve Tedavileri

Ülkemizde kalp kapağı rahatsızlıkları, gerek yaşam kalitesini negatif etkilemesi, gerekse de hayatı tehdit etmesi açısından hala önem arz eden bir problem olarak devam ediyor. Kalp kapağı hastalıkları zemininde oluşmuş olan kalp yetmezlikleri, kalp atışlarında düzensizlikler (ritim bozuklukları, aritmi) bireylerde ciddi belirtilere neden olur. Kalp, gevşeme ve kasılma hareketleri yaparak kanı sürekli olarak ileri doğru pompalamakta olan hayati bir organdır.

Kaslarla ayrılan dört odacıktan (2 kulakçık ve 2 karıncık) oluşmuş olan kalp içerisinde kanın, ileri doğru hareket etmesi, geriye kaçmaması gerekebilir. Kulakçıklarla karıncık arasında varolan kanın yalnızca ileriye doğru hareketini sağlamakta olan yapılara kalp kapakları adı verilir.

Kalpte 4 Adet Kapak Bulunuyor;

Trikuspid (Trikuspit) kapak; tüm vücut içerisinde dolaşımından geriye dönen kanın geldiği sağ atriyum (sağ kulakçık) beraberinde akciğerlere kanı pompalamakta olan sağ ventrikül (sağ karıncık) arasında bulunuyor. Tek başına rahatsızlığı seyrekdir, genelde öteki kapak rahatsızlıklarından etkilenmesi sonucunda görülmektedir.

Pulmoner kapak; sağ ventrikül (sağ karıncık) beraberinde akciğerlere kanın taşındığı pulmoner arter arasında bulunmaktadır ve genellikle doğuştan görülmekte olan darlıkları dışındaki bozuklukları seyrektir.

Mitral kapak; akciğerlerden dönen temiz kanın toplandığı sol atriyum (sol kulakçık) beraberinde kanı tüm vücuda pompalamakta olan sol ventrikül (sol karıncık) arasında bulunmaktadır. Mitral kapak hastalığı; yetmezlik, darlık ya da her ikisi bir arada olacak biçimde kendisini gösterebilir. Mitral kapak darlığı en yaygın görülen kapak rahatsızlığıdır. Sosyoekonomik düzeyi bozuk olan toplumlarda akut Romatizmal ateş (ARA) en çok nedendir.

Aort kapağı; akciğerlerden gelmekte olan kanı sistemik dolaşıma pompalamakta olan sol ventrikül beraberinde tüm vücuda kanın dağıldığı aort (kalpten çıkan ana atar damar) arasında bulunmaktadır. Mitral kapak rahatsızlığında olduğu gibi sosyoekonomik düzeyi bozuk olan toplumlarda Romatizmal ateş en çok nedendir, buna ek olarak, beklenen yaşam vaktinin artmasına paralel olarak denesila (yıpranma) bağlı gelişmekte olan ileri yaşta aort kapak darlığının görülme sıklığı artmaktadır. Gelişmiş toplumlarda aort darlığının en çok sebebi budur.

Kalp kapağı rahatsızlıkları bu kapakların etkilendiği tüm rahatsızlıkların genel ismidir.

Kalp kapağı rahatsızlığı karşımıza iki tipte çıkabilir.

Birinci tipte kapakların açılımı kısıtlanmıştır. Kapak açılamadığından darlık oluşmuş, normalde geçmesi gerekmekte olan kan miktarından az bir kısım ileri doğru geçebilmektedir. Kapak darlığına bağlı olarak yeterli miktarda kan ileriye geçemediğinden nefes darlığı, hızlı yorulma yakınmaları oluşmaktadır. Açılamamakta olan kapağın gerisinde ise kan göllenir. İleri akamayan kan ve sıvılar bazen akciğerde bazen ise çevre organlarda birikmektedir. Bu nefes darlığı, ayaklarda ve karında şişme gibi tablolara yol açmaktadır. Kapak darlıklarında belirtiler erken evrede de ortaya çıkar.

İkinci tipteki kalp kapağı rahatsızlıkları (yetmezlikler) kapakların tam anlamıyla kapana-mamalarıyla oluşmaktadır. Kapağın tam kapanamaması kapakta geriye doğru kaçak oluşmasına neden olabilmektedir. Bu kalp kapağı rahatsızlığının zemininde, kalp yetmezlikleri (kalp yetmezliği) gelişir.

Kalp kapak kaçakları bilhassa yavaş seyirli ise uzun vakit belirgin şikayet oluşturmaz. Belirgin yakınmalar oluştuğunda kalp çalışmasındaki bozukluk nihayetinde iyileşemez düzeye gelmiş olabilir. Bu sebepten kalp kapak kaçakları kapak darlıklarına göre daha iyi tolere edilebilen yalnız sinsi ilerleyen hastalıklardır. Pek aşırı hastada kapaklarda darlık ve yetmezlik beraber olur. Bazı hasta bireylerde dört kapaktan yalnızca birinde, bir takımlarında ise iki-üç kapak problemi bir arada olabilir.

Kalp Kapak Hastalıkları Nedenleri: Ülkemizde en önem arz eden neden 5-15 yaş arasında geçirilen boğaz enfeksiyonlarıdır. Beta hemolitik streptokok adı verilen bir bakteri genelde çocukların boğazına yerleşerek üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açmaktadır. Tedavi edilmediğinde bakteri kalp kapakçığına yerleşerek seneler sonrasında Romatizmal kalp kapak rahatsızlığına neden olabilmektedir.

Bir öteki neden de kalp krizi. Kalbi besleyen damarların ani tıkanması sonucunda bilhassa mitral kapağın çalışmasını sağlamakta olan kaslar hasar görür ve mitral yetmezlikler oluşur. Kapak rahatsızlıkları doğuştan da (doğuşta kalp rahatsızlıkları) olabilmektedir.

Kalp Kapak Hastalıklarının Belirtileri

Kapak rahatsızlığının tipine göre yakınmalar değişiklik gösterir, ancak genelde iki belirgin fonksiyon dikkat çeker; Çabuk yorulma ve nefes darlığı başlıca yakınmalardır.

Romatizmal kalp kapak rahatsızlığı sonucunda mitral darlık meydana gelmişse bu defa nefes darlığına çarpıntı, bayılacak gibi olma, bayılma, halsizlik, yorgunluk eklenmektedir.

Aort kapağı darlıklarında ise nefes darlığı, çarpıntı dışında göğüste ağrı, bayılma gibi şikayetler olabilmektedir. Kapak rahatsızlıkları, ileri evrelerde kalp büyümesi ve kalp yetmezliğine yol açabilir.

Tanı:

Kalp kapağı rahatsızlıklarının tanısı günümüzde aşırı kesin ve net olarak, risksiz bir tetkik tekniği olan kalp ultrasonografisi nihayetinde ekokardiografi (EKO) beraberinde konulur. Kimi zaman ek veriler edinilmek istendiğinde yemek borusuna endoskopiye benzer bir teknikle ince bir tüp konarak yapılan transözofajiyal ekokardiografıye, kimi zaman da ilaç veya koşu bandının kullanıldığı gerilim ekokardiografıye müracaat edilir.

Kalp Kapak Hastalıklarının Tedavisi

Kapak rahatsızlıklarında en önem arz eden şey, rahatsızlığın önlenmesidir. Eklem Romatizmasının tedavisi ve önlenmesi bu bakımdan çok önemlidir. Hastalık geliştikten sonra ekokardiografi belirtileri ve bireyin kliniği, nihayetinde şikayetlerinin derecesi, efor yapabilme kapasitesi tedaviyi yönlendiren önem arz eden etkenlerdir. Tedavi opsiyonları arasında ilaçla tedavi bunun dışında girişimsel tedavi yer alır. Kimi zaman bu iki seçeneğe aynı anda müracaat edilir. İlaçlar, kapaktaki mekanik hastalığı ortadan kaldıramaz. Ancak kapak hastalığının kalp üstündeki bir takım negatif etkileri ve hasta bireyin şikayetleri ilaçla azaltılabilmektedir. Kalp kapak rahatsızlığı zemininde gelişmekte olan kalp yetmezliklerinin ve ritim bozukluklarının tedavisinde de çoğu zaman ilaç tedavisi kullanılır.

Kalp kapak rahatsızlığı kalbi belirgin bir biçimde negatif etkilemeye başladığında, kalbi büyüttüğünde girişimsel teknikler yapılmalıdır. Girişim cerrahi beraberinde ya da kateter yolu beraberinde yapılabilir. Cerrahi nihayetinde ameliyat beraberinde genel olarak kapak tamir edilebilmektedir ya da bu olası değilse hasta kapak çıkartılarak yerine yapay bir kapak takılabilir. Kişinin fonksiyonune göre tamamıyla metalik kapaklar veya kısmen organik madde içeren biyoprotez kapaklar kullanılır. Kapak yapısında aşırı kireçlenmenin yer almadığı mitral kapak darlıklarında kateter tekniği beraberinde darlık açılabilmektedir. Kalp kateterizasyonuna benzeyen bu teknikde darlık oluşmuş olan kapakta balon şişirilerek (anjio) kapakta açılma sağlanır. Zaman içerisinde kapakta yeniden açılım kısıtlılığı gelişebileceği gibi balonla açma sırasında gelişmekte olan yırtılmalarla kaçak sorunu meydana gelebilir. Kapak rahatsızlığının tespit edilmesi oldukça önemlidir. Zamanı gelmeden kapağın protez kapakla değiştirilmesi protez kapağın yaratabileceği riskleri lüzumsuz yere daha uzun bir sure yaşamak anlamına gelir. Öte yandan gerektiği halde girişime başvurulmaması kalpte geriye dönüşümsüz değişikliklerin oluşabilmesine yol açmaktadır. Yapay kapak takılan hasta bireylerde pıhtılaşmayı engellemek amacıyla kumadin / kumarin adı verilen ilaç hayat boyu kullanılır. Bu ilacın düzeyi iyi ayarlanmazsa kanama riski artabilir.