15°
Puberte prekoks şeklinde de adlandırılan bu dönem kız çocuklarının 8, erkek çocuklarının 9 yaşından önce ergenliğe giriyor olmasıdır.
Kız çocuklarında ergenlik belirtileri memelerde büyüme, memede ağrı, pubiste ve koltuk altlarında kıllanma, adet görme beraberinde kendisini gösterir.
Erkek çocuklarında ise erbezlerinin (testislerin) büyümesi, pubiste kıllanma, sivilcelenme, yüzde, koltuk altta tüylenme ortaya çıkar.
Kızlarda buluğ belirtilerinin 8, erkek çocuklarında ise 9 yaşlardan önce ortaya çıkması erken buluğ şüphesi uyandırmaktadır. Erken ergenlik kız çocuklarında erkek çocuklarına göre 4-8 kat daha yaygındır. Erken buluğ (puberte prekoks) tanım olarak normal ergenlik sürecinin daha erken yaşlarda başlayarak tamamlanması olmasından gelişimi bakımından ciddi bir problem izlenimi vermeyebilmektedir. Bununla beraber salgılanan hormonlar büyüme paternini değiştirmiş olduğundan ileride boy ile ilgili problemler doğurabilir. Seks hormonlarının salınmasıyla beraber büyüme hızlanır ve erken dönemde hastaların boyu yaşıtlarından uzundur. Fakat ergenliğin ilerlemesiyle beraber kemik gelişimi de ilerler ve epifîzlerin (uzun kemiklerin ucundaki büyüme plaklarının) erken kapanması sonucunda nihai yetişkin boyu kısa kalır. Bunlara ek olarak ergenliğe erken giren çocukların dış görünüşü yaşıtlarından etkileyici derecede değişik olmasından arkadaş gruplarından dışlanmaya, sosyal izolasyona yol açabilir. Bu çocukların görünümü yaşlarına göre daha ileri olmasından ebeveyn ve büyüklerin beklentileri de hasta bireyin karşılayabileceğinden daha çoktur. Bütün bu problemler ergenliğe erken giren çocuklarda gerek okul gerekse de evde ahenk problemleri ve davranış sorunluluklarının ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Erken Ergenlik Nedenleri
Hormonlarda gözlenen farklılıklar, ergenliğin normal seyrinde gözlenen hormonal farklılıkların daha erkene kaymış halidir. Özellikle kız çocuklarında, çoğunlukla altında yatan bir organik sorunluluk bulunmamaktadır. Tüm vakaların %15’inde, erkek çocuklarının %50’sinde erken ergenliğe yol açan bir neden söz konusudur. Bu açıdan altında yatan bir neden olup olmadığının araştırılması gerekebilir. Altta yatan neden beynin hormon salgılayan kısımlarından kaynaklanan iyi huylu bir tümör olabileceği benzeri daha seyrek olarak diğer beyin tümörleri ve santral sinir sistemi rahatsızlıkları da olabilmektedir. Adrenal bezi (böbrek üstü bezi) ve bazı gonadları (yumurtalık,over/testis) ilgilendirmekte olan problemler da erken ergenliğe neden olabilir.
Tanı:
Tanıda ergenliği uyarmakta olan bazı hormonlann (gonadotropin ve seks hormonlarının) düzeyini değerlendirmek için kan örneği, kemik gelişmesindeki ilerlemenin derecesini öğrenebilmek için sol el ve el bilek grafısi, kızlarda ergenliğin iç cinsel organlar (uterus) üzerindeki etkileri ve yumurtalıklardaki değişiklikleri görebilmek için ultrason (USG), santral kaynaklı erken ergenliğin kesin öğrenilmesi amacı ile LHRH testi, santral sinir sisteminin organik sorunlulukları yönünden kontrol etmek amacıyla manyetik rezonans görüntüleme (MRG) veya sistemli beyin tomografisi (BBT,BT) yapılır.
Erken Ergenlik Tedavisi
Tedavide hedef buluğ ile ilgili değişiklikleri durdurabilmek, eşlik eden çabuk büyümeyi kontrol altına almak ve kemik gelişimi ilerlemesini yavaşlatarak nihai boy uzamasını artırmaktır.
İki yaklaşım söz konusudur: birincisi altında yatan bir neden varsa (örnek vermek gerekirse beyin tümörü, over tümörü, vb) buna yönelik tedavi uygulanır, ikinci yaklaşım ise direkt olarak doğruya hormon dengesini değiştirerek buluğ belirtilerini durduracak biçimde tedavi uygulaması olabilir.
Erken pubertesi olan çocukların tümüne tedavi başlamak gerekmez. Tedavi gerekip gerekmediği hasta bireyin yaşına, kemik yaşına, problemin sebebine ve buluğ belirtilerinin ilerleme hızına (temposuna) bağlıdır. İlaç tedavisi seks hormonlarının üretimini durdurur ve erken buluğ belirtilerini geriye döndürür. Söz konusu etki ilaç kullanıldığı sürece geçerlidir. İlaç kesildikten sonrasında seks hormonları tekrar salgılanmaya ve buluğ belirtileri gelişmeye başlar. İlacın düzensiz kullanımı buluğ bulgularında ilerlemeye neden olabilir. Tedavi süresince hasta bireyin 3-6 aylık Aralıklarla kontrol edilmesi gerekebilir.
Seks hormonlarının, bilhassa östrojenin baskılanması kemik büyümesinde ve gelişiminde yavaşlamaya yol açar. Bu etki kemik gelişiminin çabuk ilerlediği erken pubertede güzel sonuç verir ve bu çocukların nihai yetişkin boydan kayıplarını azaltmaktadır. Kız çocuklarında tedavinin ilk iki ayında vajinal akıntı veya vajinal kanama olabilmektedir. İkinci aydan sonrasında kanama bulunması beklenen bir bulgu değildir.
Çocukluk çağında ilaç tedavisinin etkileri tedavinin kesilmesiyle beraber hızlıca ortadan kalkar ve buluğ normal seyrinde ilerler. Ergenlik evresinde leuprolid kullanımının kız ve erkek çocuklarında ileride çocuk sahibi olma şansını değiştirip değiştirmediği bilinmiyor. Çocuk sahibi olma şansının değişmediği ileri sürülmektedir.
